اضطراب اجتماعی: شکستن حاجزهای ارتباطی با خود اعتمادی قوی تر

 

اختلال اضطراب اجتماعی (SA) (social anxiety disorder) یا جمع هراسی (social phobia)

 

آیا تا به حال تجربه کرده اید که رفتن به مهمانی یا شرکت در اجتماعی در دل شما هراس ایجاد می کند؟ یا اینکه آنقدر ترسیده اید که از رفتن به قرار ملاقات با فرد جدید منصرف شده اید؟ یا در حین قدم زدن در خیابان همیشه نگران قضاوت دیگران هستید؟ احساس اضطراب در موقعیت های اجتماعی تا حدی امری عادی است اما اگر این موقعیت ها برای شما تحمل ناپذیر شده است، و ترس و اضطراب چنان شدید است که روابط اجتماعی شما را تحت تاثیر قرار می دهد، قدری تامل لازم است.

در ادامه مقالات مربوط به اضطراب منتشر (GAD)، و حمله وحشت زدگی (Panic attack) در این مقاله قصد داریم به طور اجمالی به جمع هراسی یا اضطراب اجتماعی بپردازیم؛

اغلب افراد مبتلا به هراس جمعی یا شاید بهتر است بگوییم بیشتر از نیمی آنها، از زمان کودکی و تقریبا همه آنها تا حدود20 سالگی با علائمی همچون لرزش و تپش قلب همراه اند. در زنان بیشتر از مردان رخ می‌دهد و این تفاوت جنسیتی در دوره نوجوانی و جوانانی بارزتر است.

ممکن است از نگاه دیگران فرد در دوره کودکی خجالتی به نظر می رسده و به همین علت درمان جدی از سوی والدین نادیده گرفته می شود. بنابراین اختلال بعد از سالها زندگی همراه با ترس و اضطراب، مزمن می شود  و حتی فرد به این باور می رسد که این خصوصیت،  جزئی از من است یا به عبارتی من این گونه ام. در اختلال اضطراب اجتماعی فرد ترس شدید و فلج کننده ای را در موقعیت هایی چون دیدار یک فرد جدید، صحبت کردن در جمع، خوردن غذا در رستوران، صحبت کردن با تلفن در خانه و و محل کار خصوصا هنگامی که دیگران اطراف او مکالمه را می شنوند و انجام کار در حضور دیگران تجربه می کند. این ترس و اضطراب شدید قبل، در حین و بعد از موقعیت های ذکر شده تجربه می شود. افراد مضطرب اجتماعی دلایل متفاوتی برای ترسیدن از این موقعیت‌های خاص دارند.

اما به‌طورکلی، دلیل ترس یا استرس بیش‌ازحد آنها را می توان در چند مورد خلاصه کرد؛

• ترس از قضاوت دیگران
• ترس از خجالت‌زده یا تحقیر شدن
• ترس از توهین کردن به کسی حتی بصورت غیر عمدی و ناخواسته
• ترس از کانون توجه بودن

این افراد معمولا نسبت به انتقاد حساس اند و نمی توانند رفتار جرات مندانه از خود بروز دهند. غالبا از عزت نفس پائین رنج می برند و همین عوامل باعث می شود که از موقعیت هایی که باید با دیگران تعامل کنند، خودداری کنند. اگر چه اجتناب از موقعیت های ترس آور، در کوتاه مدت به فرد کمک می کند که ترس و اضطراب کمتری را تجربه کند اما در دراز مدت، اجتناب کردن اضطراب انتظاری و رفتار اجتنابی را تقویت می کند و چرخه معیوبی ایجاد می شود. ترس ها به صورت علائم جسمانی متفاوت در افراد دیده می شوند؛

چگونه متوجه شویم که به این اختلال مبتلا هستیم؟

• سرخ شدن بیش‌ازحد صورت
• لکنت زبان
• تنش عضلانی همراه با لرزش دست و برخی از اعضای بدن
• بند آمدن زبان یا گفتارِ سریع
• خشکی دهان
• تعریق بیش‌ازحد (کف دست و زیر بغل)
• ضربان سریع قلب
• سرگیجه و احساس سبکی
• حالت تهوع و دل پیچه و اسهال
• احساس تنگی نفس یا عدم توانایی نفس کشیدن
• حمله وحشت

 

 خودکشی در هراس اجتماعی

اضطراب و پریشانی تجربه شده در افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی گاهی چنان  شدید است که فرد را به فکر آسیب رساندن به خود یا اقدام به خودکشی می اندازد. این افکار می تواند بسیار خطرناک باشد، به ویژه اگر فرد مبتلا به افسردگی باشد و یا قبلا اقدام کرده یا افکار خود آسیب رسان داشته است، حتما لازم است که پزشک و درمانگر را مطلع کند.

 

مشکلات شایع مرتبط با این اختلال چیست؟ دیگر نیز مبتلا باشیم؟

معمولا دیده میشود افراد  مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی، به افسردگی، اختلال پانیک و سوءمصرف مواد و الکل.نیز مبتلا می باشند. در واقع، اضطراب اجتماعی و افسردگی علائم مشابهی دارند. ترس و اضطراب مرتبط با اختلال اضطراب اجتماعی می تواند به حملات وحشت تمام عیار که بعنوان اختلال پانیک شناخته می شوند، تبدیل شود. هر فرد یک حمله وحشت را به شکل متفاوتی تجربه می کند. در مورد اختلال وحشت زدگی در مقاله مربوطه صحبت شده است.

 

علل ابتلا به اضطراب اجتماعی

محققان بر این باورند که عدم تعادل شیمیائی در برخی بخش های مغز که تنظیم کننده تفکر و خلق اند، به این اختلال دامن می زند. چیزی که تحقیقات درباره اختلال اضطراب اجتماعی نشان می دهند این است که این بیماری ارثی است و در برخی افراد بعد از تجربه یک رویداد آسیب زا در دوران کودکی بوجود می آید.

 

درمان جمع هراسی یا اضطراب اجتماعی

این مشکل قابل درمان است. با مراجعه به فرد متخصص و در اولین قدم بعد از اطمینان از سلامت جسمی، می توان اقدامات کمک کننده را دریافت کرد. مانند دیگر اختلالات اضطرابی، دارو درمانی و در کنار آن استفاده از روان درمانی به هر چه بهتر شدن شرایط کمک خواهد کرد. برخی افراد برای کاهش تجربه ترس و برای غلبه بر اضطراب از الکل یا مواد استفاده می کنند. در صورت استفاده از مواد یا الکل حتما پزشک و روان درمانگر خود مطلع کنید.  درمانهای شناختی رفتاری، آموزش مهارت های اجتماعی و گروه درمانی به فرد کمک می کند تا اعتماد به نفس خود را در موقعیت های اجتماعی و عملکردی بدست آورد.  خصوصا در گروه درمانی، فرد با حضور در یک مجموعه اجتماعی امن که در آن از قضاوت کردن خبری نیست، می تواند درباره نگرانی ها و مسائلش صحبت کند. گروه درمانی های مبتنی بر رویکرد هیجان مدار و نیز درمان فردی متمرکز بر هیجان (EFT) بهترین روش برای شناسایی ریشه های اضطراب در این افراد است. به کمک یک روان درمانگر هیجان مدار در کنار دارو درمانی فرد می تواند به آسیب های روانی دسترسی پیدا کنید و به آن ها آگاه شود و با مداخلات درمانی به ترمیم آنها بپردازد.

 

درمان هیجان مدار چیست (EFT)؟

 

اضطراب اجتماعی از نگاه رویکرد هیجان مدار (EFT)

هیجان مدار، اضطراب اجتماعی را ناشی از طرح های هیجانی ناسازگاری می داند که در طول دوره های زندگی ایجاد شده و مزمن شده اند. این تجربیات حل و فصل نشده، به صورت فرایند های هیجانی اولیه و ثانویه روابط بین فردی را تحت تاثیر قرار می دهند. معمولا شرم به عنوان یک هیجان ناسازگار اولیه و سپس اضطراب تجربه می شود. در EFT بررسی لایه های مختلف هیجانی و حل و فصل تجربیات گذشته به درمان اضطراب بسیار کمک می کند. در دیدگاه هیجان مدار (EFT)، منبع این اختلال را  مدل تخریب اجتماعی می دانند؛ در دوران کودکی یا نوجوانی، فرد دوره‌ای از بدرفتاری اجتماعی یا بین فردی را تجربه می‌کند. مثلا نوعی تحقیر مکرر عمومی به شکل قلدری یا  انواع مختلفی از آسیب‌های بین فردی باشد. و اگر این تحقیر و بدرفتاری، در غیاب حمایت بین فردی همچون  ابراز عشق، اعتبار، حفاظت رخ دهد، تأثیرات تحقیر و بدرفتاری چندین برابر اسیب زا می شود. به عبارتی تخریب اجتماعی و عدم حمایت، منجر به درد عاطفی آسیب‌زا می‌شود که معمولاً با تجربه شرم، ترس یا غم همراه است. بنابراین، فرد نه تنها تحقیر بین فردی مزمن را تجربه می‌کند، بلکه باید بار این تجربه دردناک را به تنهایی به دوش بکشد، گویی که نوعی نافرجامی اجتماعی را تجربه می کند. و نتیجه آن دردهای روانی عمیق و طولانی مدت است. نتایج پایدار این فرایند تخریب اجتماعی می‌تواند متفاوت باشد ولی اول از همه شامل یک احساس عمیق و عمومی از هیجان شرم است. طبق دیدگاه هیجان مدار (EFT)، در این فرایند بخشی از شخصیت فرد احتمالا نسبت به نحوه بدرفتاری با خود و هویت آسیب دیده، با عصبانیت اعتراض می‌کند؛ اما از طرفی می‌پذیرد که به‌طور ریشه‌ای و غیرقابل جبران دارای یک نقص می‌باشد. در طول زمان این فرایند به صورت یک خود ناقص شرمگین در شخصیت فرد نمایان می شود. و این همان مشخصه ای است که در افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی دیده می شود؛ من برای تعاملات مناسب نیستم، من گیج و منگم، من یک احمق خجالتی هستم که حرفی برای گفتن ندارم… در حقیقت این صدای خشن منتقد درونی است که تلاش می کند خود معیوب را سازمان دهی کند. بنابراین، تحقیر های  قبلی که توسط دیگران صورت گرفته بود، اکنون به صورت خودکم پنداری و شرمساری درونی ادامه می‌یابد، و فرد بارها و بارها به خاطرات بدرفتاری قبلی بازمی‌گردد؛ که به عنوان مدرک دیگری در حمایت از نقص خود هستند. در یک چرخه معیوب، درد عاطفی ناشی از بدرفتاری اطراف، هیجان شرم را راه اندازی می کند و فرد ارتباط خود را با جنبه‌های دیگر آن درد، مانند ترس یا شکنندگی و انزوا یا غم از دست می‌دهد. در نتیجه، فرد یک تجربه از خود به عنوان فردی دارای نقص اجتماعی، پیدا می‌کند.

 

در ادامه توصیه‌هایی برای غلبه بر اضطراب اجتماعی ارائه می‌شود. با کمک این موارد می‌توانید تا حدی بر این اختلال غلبه کنید اما این اقدامات هرگز جایگزین درمان نمی شود.

• موقعیت‌های اضطراب را شناسایی کنید
• از محرک‌هایی چون کافئین (چای و قهوه) الکل، شکر و تنباکو (سیگار و قلیان) خودداری کنید یا لااقل قبل از ورود به موقعیت‌های اضطراب زا استفاده نکنید
• نقص خود را باور بپذیرید و انتظارات معقولی از خود داشته باشید.
• با خود مهربان باشید و خصایص مثبت خود را یاد آوری کنید.
• از تکنیک های تنفسی استفاده کنید. تمرین تنفس شکمی باعث می‌شود که حجم بیشتری اکسیژن به ریه‌ها و سایر اعضای بدن برسد و آرامش و تمرکز بیشتری را تجربه کنید.
• روزانه حداقل 30 دقیقه ورزش کنید.
• تدریجی با ترس‌های خود روبرو شوید.
• خودتان را مقایسه و قضاوت نکنید.