پرده های نهان ترس: چگونه انواع فوبیا را کشف کنیم و به شجاعت نزدیکتر شویم

 

هراس زدگی یا فوبیا (Phobia)

همه ما در زندگی تجربه مواجهه با هیجان ترس را داشته ایم. وقتی احساس کنیم که در برابر یک تهدید خارجی، توانایی مقابله نداریم، خواهیم ترسید. آسیب پذیر بودن، باعث ترس می شود ، چرا که در آسیب پذیری وجود ما در خطر است. دور شدن از موقعیتی که در آن آسایش را تجربه می کنیم نیز ترس آور است. زمانی که از منطقه ی امن خود خارج می شویم، شروع به ترسیدن می کنیم. هنگامی که آبرو یا شأن و جایگاه خود را در خطر می بینیم نیز می ترسیم. یا به عبارتی در هر موقعیت که شرمگین می شویم، احتمالا هیجان ثانویه ترس را تجربه می کنیم.

شاید به عنوان ساده ترین تعریف ترس بتوانیم بگوییم؛ هیجانی که در مقابل بروز خطر در ما ایجاد می شود و ما را آگاه می کند تا از خطر دور شویم. بنابراین ترس واکنش هوشمندانه از طرف مغز است، تا از آسیب دیدن ما جلوگیری کند و در حقیقت نقش محافظتی دارد.

ترس ها یا ریشه تکاملی دارند یا اکتسابی اند و از فردی به فرد دیگر متفاوت خواهد بود.اما گروهی از ترس ها برای سلامتی و حفظ بقا نیستند. و موقعیت های تولید کننده این ترس ها هیچ ضرر و خطری ندارند. این گونه ترس ها همان فوبیاها یا هراس زدگی ها هستند. رفتارهای ما را تحت تاثیر قرار می دهند و بسیار آزار دهنده اند. مثل ترس از تاریکی، حشرات، اجتماعات، ارتفاع، آب و … در این موارد دلیل درست و منطقی برای ترس وجود ندارد ولی ترس، رنج شدیدی را ایجاد می کند. در این مقاله در مورد فوبیا یا هراس زدگی بیشتر صحبت می کنیم؛

 

فوبیا چیست؟

فوبی یا هراس ترس نامتناسب  از یک چیز یا موقعیت است. مثل ترس از پرواز، ترس از ارتفاع، ترس از مار و …در فوبی ها خود شخص می داند که ترس غیر واقعی است اما باز هم برای دوری از آن متحمل رنج زیادی می شود. فوبیاها دنیای ما را کوچکتر میکنند. ترسهای هراس آور، شبیه ترمزهایی هستند که حرکت ما را کند میکنند یا حتی مانع حرکت ما می شوند. هر ترسی که در زندگی ما باشد، محدوده ای از اطراف آن موضوع را برای ما دست نیافتنی می کند و از گستره ی دنیای قابل دسترس ما می کاهد. ترس آمیز بودن یک موضوع برای ما، تجربه ی آنرا ناممکن میسازد و ما را از فهمیدن آن محروم میکند.

علائم فوبیا

برخی از افراد، در هنگام ترس، قدرت حرکت و واکنش را از دست میدهند و در جای خود میخکوب میشوند. برخی دیگر توانایی حرف زدن و صحبت ندارند. دسته ای از افراد توانایی تصمیم گیریشان را از دست می دهند و قادر نیستند تصمیم مناسب بگیرند. برخی در اثر شدت هیجان، غش می کنند. تعدادی از افراد هم بصورت ناخودآگاه، اعمال و حرکات غیر عادی و غیر عقلانی انجام می دهند. همه ی این واکنش ها منجر به آسیب بیشتر می شود و ممکن است حتی در مواردی سلامتی ما را به خطر بیاندازد. یا اوضاع را از آن چیزی که هست، بدتر کند.

 

عوامل موثر در ابتلا به فوبی ها چیست؟

علت بسیاری از ترس ها را یک نوع شرطی شدن می دانند. به گونه ای که در ابتدا شخص به علت همراه شدن موضوع فوبی با تجربه ای ناخوشایند نسبت به موضوع حساس می شود و یاد میگیرد که از این موضوع بترسد. و بعد از آن برای اجتناب از تکرار تجربه نا خوشایند سعی می کند همیشه از آن موضوع  اجتناب کند. و احساس امنیت ناشی از اجتناب برای فرد خوشایند است و  تکرار می شود. علاوه بر شرطی شدن، فوبیا نیز مانند دیگر اختلالات اضطرابی ریشه وراثتی دارد. عوامل زیستی عصبی نیز در ایجاد فوبیاها بسیار تاثیر گذار است. در مغز انسان ساختاری به نام مدار ترس وجود دارد. که در هنگام اضطراب یا ترس فعال می شود. بخش ویژه این ساختار بادامه است که در اختلال های اضطرابی بشدت فعال می شود. بادامه وظیفه اش معنا دهی هیجانی به محرک هاست و با دیگر قسمت های مدار ترس در ارتباط است. برخی عوامل شناختی نیز در ایجاد فوبی ها نقش دارند.

 

انواع فوبیا

فوبیاها انواع گوناگونی دارند. از حیوانات گرفته تا اجسام، از موقعیت و شرایط گرفته تا کلمات و حتی اعداد. برخی از فوبیاها در بین افراد زیادی شایع است و برخی بسیار کمتر دیده می شوند. از جمله ترسهای نادر می توان به ترس از سرخس، ترس از عدد 8 ، ترس از اصطلاحات شبه علمی (هِلِنوفوبی)، ترس از آینه یا عروسک و ترس از آشپزی، ترس از عدم تقارن، ترس از چسبیدن کره بادام زمینی به سقف دهان (آراکیبوتیروفوبی)، ترس از بچه ها اشاره کرد. و هراس هایی که بیشتر دیده می  شوند همچون ترس از فن آوری، ترس از انگلیسی، ترس از حیوانات، ترس از طوفان، بلندی، ترس از خون و جراحی، ترس از آسانسور، پل، بلندی، هواپیما و ترس از خفگی و یا بیمار شدن. نوموفوبیا یک اختلال خاص ناشی از استفاده از گوشی های هوشمند است که ترس ناشی از عدم استفاده از تلفن همراه را بیان میکند و اشاره به احساس ناراحتی یا اضطراب تجربه شده توسط افراد در زمانی که قادر به استفاده از تلفن همراه خود و یا استفاده از کارایی های آن نیستند دارد.  امروزه نوموفوبیا به عنوان یک استفاده مشکل ساز از گوشی های تلفن همراه در نظر گرفته شده است. این ترس ها بشدت زندگی روزمره افراد را تحت تاثیر قرار می دهد و انجام برخی فعالیت ها را ناممکن می کند. معمولا کسی که به یک فوبیا مبتلا است، احتمال دارد که به دیگر فوبیاها هم مبتلا باشد.

شناسایی فوبیا در خودمان

معمولاً فوبیا  بخش زیادی از زندگی ما را فرا میگیرد و ما به ناچار زمانهای طولانی را با این نوع ترسها سپری میکنیم، در حالیکه واقعاً زندگیِ ما را تهدید نمیکند. پس بهتر است که در قدم اول آنها را بشناسیم و بپذیریم که چنین ترسهایی داریم بطوری که بخشی از ذهن ما را به خود درگیر کرده است.

 

چگونه فوبیا را از خود دور کنیم؟

دارو ها برای فوبیا بیشتر نقش مسکن را دارند ولی به کمک روان درمانی می توان بسیاری از مشکلات را برطرف کرد. بهترین راه برای درمان فوبیا، مواجهه با ترس است. یا به عبارتی وارد شدن به همان مسیری که مشکل از آن به وجود آمده. یکی از بهترین و کم خطرترین روشها، مواجه شدنِ تدریجی با موضوعِ هراس آور است. وقتی که کم کم با موضوع، مواجه میشویم و ذهن ما به آرامی درک میکند که خطری وجود ندارد. اینکار را میتوانیم در ابتدا در جایی انجام دهیم که به امنیت آن اطمینان داریم. البته این کار نیاز به زمان و تمرین دارد و حتما باید در کنار راهنمایی فرد متخصص انجام شود. بنابراین برای درمان ضروری ست که  موضوع ترس خود را تجربه کنید. و به ترس خود وارد شوید . اگر از صحبت جلوی جمع میترسید، اینکار را با جمع های کوچکتر شروع کنید و کم کم آنرا به جمع های بزرگتر توسعه دهید.

الگو گیری نیز می تواند روش منناسبی برای غلبه بر ترس ها باشد؛ ممکن است از صحبت جلوی یک جمعیت ترس داشته باشید، اما کافیست که در چنین جمع هایی، به افرادی که صحبت می کنند و به دیگرانی که به خوبی و احترام به حرفهای آنان گوش می دهند، دقت کنید. تمام حرکاتِ او را زیر نظر بگیرید، طرز نگاه کردن او، جمله بندی، مکث های او و سایر موارد را خوب مشاهده کنید. به نگاهِ دیگران، به تأییدهایی که میکنند، به تشویق های پایان صحبت، به همه دقت کنید و در ذهن، ثبت کنید و سعی کنید که با الگو برداری از عملکرد او، تمام آن شرایط را در ذهن خود به تصویر بکشید.

تمرکز روی اعتماد به نفس، استفاده از جملات تاکیدی مثبت در رابطه با موضوع هراس آور، جایگزینی تصاویر منفی با مثبت نیز راه حل های دیگری است که می توانید از آنها بهره ببرید. اما بهترین راه استفاده از روان درمانی می باشد. چرا که در بیشتر مواقع ریشه ترس برای ما ناشناخته است یا فراموش کرده ایم یا در ناخوداگاه بشدت از آن دروی می کنیم. روان درمانگر می تواند با همدلی و ایجاد فضای  همدلانه به شما کمک کند تا به ریشه ترس ها دسترسی یابید، آنها را آگاهانه لمس کنید و هیجان تازه ای را تجربه کنید.